2. Rydym yn cefnogi meddyliau

Bob blwyddyn rydym yn helpu miloedd o bobl i gael y cymorth gorau posibl i’w hiechyd meddwl. Mae ein gwybodaeth ar-lein yn gwneud synnwyr o iechyd meddwl, ac mae bob amser yn seiliedig ar brofiadau go iawn. Mae ein llinellau cymorth yn cynorthwyo pobl i ddod o hyd i atebion, opsiynau a gobaith.

A thrwy weithio gyda grwpiau Mind lleol a phartneriaid mewn cymunedau, rydym yn darparu cefnogaeth wyneb yn wyneb sy’n lleddfu’r problemau mwyaf dybryd y mae pobl yn eu hwynebu heddiw. Dyma rhai enghreifftiau sy’n dangos effaith ein cefnogaeth mewn cymunedau ledled Cymru.

Y llynedd fe wnaeth dros 75,000 o bobl yng Nghymru ofyn am gymorth brys gan y GIG ar gyfer eu hiechyd meddwl drwy ffonio 111 a phwyso 2^[2], a chyrhaeddodd llawer o’r galwyr hyn yr adran Damweiniau ac Achosion Brys leol. Cafodd gwasanaeth y Noddfa sy’n cael ei redeg gan Mind Sir Benfro a Chaerfyrddin ei greu gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, i helpu i fynd i’r afael â niferoedd uchel yr ymweliadau ag adrannau Damweiniau ac Achosion Brys ar ‘adegau argyfwng brig’.

Nid oes angen apwyntiad ar gyfer y gwasanaeth sydd ar gael gyda’r nos ac yn ystod y nos i bobl sy’n agosáu at argyfwng iechyd meddwl. Gall pobl alw heibio’r grŵp Mind lleol yn Hwlffordd neu estyn allan drwy alwad, neges destun neu WhatsApp.

[2] Cyd-bwyllgor Comisiynu GIG Cymru (2024)

2.1 Noddfa mewn
cyfnodau anodd

Mae staff cyfeillgar yn gwrando ac yn rhoi cymorth ar unwaith, gan fynd â’r pwysau oddi ar dimau argyfwng, meddygon teulu, a’r heddlu. Gallant hefyd gysylltu pobl â chymorth parhaus gan y grŵp Mind lleol ac asiantaethau eraill. Er bod pob achos yn wahanol, gall Mind Sir Benfro a Chaerfyrddin ymateb yn fuan i dueddiadau sy’n amlygu eu hunain, a llunio’r gefnogaeth y mae’n ei darparu mewn meysydd fel arian, tai, a chyflogaeth.

Wrth i fwy o bobl gael anhawster â phwysau amgylcheddol, gall cyfeiriadau mewnol gan y Noddfa roi mynediad buan at wasanaethau sy’n helpu llesiant cyffredinol.

Gall sesiynau galw heibio dyddiol, gweithgareddau, a chyrsiau i gyd helpu pobl sy’n cael anhawster â theimladau o fod yn ynysig.

Yn y pen draw, gall cefnogaeth arbenigol heb lawer o amser aros, os o gwbl, achub bywydau.

Y Noddfa mewn niferoedd:

Cefnogwyd

107

o bobl gan y Noddfa yn 2023/24.

Cafodd llawer ohonynt gefnogaeth ddilynol gan y grŵp Mind lleol, gan gynnwys 289 apwyntiad

1 i 1

a chefnogaeth dros y ffôn (199).

Mae

3

pherson a gyfeiriwyd ag y grŵp Mind lleol, bellach yn gwirfoddoli yno.

Stori Brett

Pan ddaeth Brett (newidiwyd ei enw) i’r Noddfa am y tro cyntaf roedd yn bryderus iawn ac yn cael anhawster â diagnosis iechyd meddwl yr oedd wedi’i gael yn ddiweddar. Doedd ganddo ddim cartref sefydlog, ac roedd yn cael anhawster i gael y gefnogaeth ‘iawn’.

Wrth ddod drwy’r drws y noson gyntaf honno, roedd yn wlyb at ei groen ar ôl bod allan yn y glaw ac yn teimlo’n anobeithiol. Ar ôl cael cawod a phaned o de, dechreuodd rannu ei stori a dweud sut y cafodd ei hun yn ddigartref, ac yn byw mewn pabell gerllaw.

Cyfeiriodd y grŵp Mind lleol Brett at brosiect ‘Arian ac iechyd meddwl’ (Partneriaid ar y Daith) a lwyddodd i’w helpu i gael pas bws a thrên.

Parhaodd Brett i ymweld â’r Noddfa gyda’r nos yn ystod y penwythnos a chafodd gefnogaeth 1 i 1 i siarad a gweithio ar ei hunan-dyb.

Ar ôl cael cefnogaeth amlasiantaethol gan Mind yn Sir Benfro, Cyngor Sir Penfro a Chymdeithas Gofal Sir Benfro, cafodd Brett lety dros dro. Roedd hyn yn golygu bod ganddo do dros ei ben, a hefyd bod ganddo WiFi er mwyn cadw mewn cysylltiaid â phobl agos ato ac adeiladu cysylltiadau.

Bellach, â hyder newydd ac ymdeimlad o obaith, mae Brett yn edrych tua’r dyfodol. Mae ganddo gynllun i godi ymwybyddiaeth o’r problemau y mae pobl ddigartref yn eu hwynebu yn aml.

Mae grwpiau Mind lleol ledled Cymru yn gweld mwy o blant a phobl ifanc yn cael anhawster â’u hiechyd meddwl ers y pandemig, gan olygu bod gwasanaethau’n gorfod ehangu a chynnig gwahanol fathau o gefnogaeth. Drwy ei gynllun Llysgenhadon Llesiant, mae Mind yng Ngwent wedi defnyddio grym gwirfoddolwyr ifanc i helpu i gefnogi eu cymheiriaid, gan ofalu am eu llesiant eu hunain a’i wella.

Mae’r tîm Plant, Pobl Ifanc a Theuluoedd yn cynnig cefnogaeth i blant a phobl ifanc 7 i 25 oed a’u teuluoedd, mewn sefyllfaoedd 1 i 1 ac mewn grwpiau. Mae llawer o’r Llysgenhadon Llesiant wedi cael cefnogaeth eu hunain cyn mynd ymlaen i helpu eraill sy’n profi anawsterau tebyg.

Mae 24% o’r ardaloedd yng Nghasnewydd ymhlith y 10% mwyaf difreintiedig yng Nghymru, a dim ond tri awdurdod lleol arall yng Nghymru sydd â lefelau tlodi plant uwch. Mae’r bobl ifanc sy’n defnyddio’r gwasanaeth Cynghorwyr Llesiant yn cael eu cefnogi â:

Gorbryder / gorbryder gwahanu
Osgoi mynd i’r ysgol ar sail emosiynol
Magu hyder
Strategaethau ymdopi.

Gan fy mod wedi dioddef â’m hiechyd meddwl a defnyddio’r gwasanaeth fy hun, mae gallu helpu eraill fel Llysgennad Llesiant yn golygu cymaint i mi.

Ella, Llysgennad Llesiant

2.2 Llysgenhadon iechyd meddwl ifanc yng Ngwent

Gwylio fideo

Mewn niferoedd:

37

Llysgennad Llesiant gwirfoddol

Byddai 93%

(28 allan o 30) o’r bobl ifanc yn argymell y gwasanaeth i ffrind neu aelod o’r teulu

Cyfeiriodd defnyddwyr gwasanaeth y rhaglen Cynghorwyr Llesiant at gynnydd mewn llesiant a hapusrwydd (yn cael ei fesur gan ONS4) a lleihad mewn lefelau gorbryder (yn cael eu mesur gan SWEMWEBS).

Mae ein hymchwil gyda’r Co-op yn dangos bod canolfannau cymunedol yn caniatáu i bobl ffurfio cysylltiadau ystyrlon a theimlo ymdeimlad cyffredin o berthyn. ^[3]

Cefnogwyd dros 1,000

o bobl ifanc, rhieni a gofalwyr gan Mind yn nhîm Plant, Pobl Ifanc a Theuluoedd Gwent

Cefnogwyd 117

o bobl gan y tîm Plant, Pobl Ifanc a Theuluoedd mewn 393 o sesiynau

Cynghorwyr Lles, Gwerthusiad y rhaglen, Mind (2024)

[3] Gyda’n gilydd drwy adegau anodd, Adroddiad Co-op a Mind (2021)

Mewn ymateb i angen cynyddol, lansiwyd dwy linell gymorth newydd ar gyfer pobl yng Nghymru a Lloegr: 1 ar gyfer budd-daliadau lles ac 1 ar gyfer cefnogaeth emosiynol. Maent yn ymuno â’r llinell wybodaeth a’r llinell gyfreithiol sydd wedi’u sefydlu’n barod, gan ddod â’r cyfanswm i 4.

Mae ein llinellau cymorth yn lle i siarad heb bwysau diagnosis. Mae staff, sydd wedi’u lleoli yn ne Cymru, yn darparu llais ar ben draw’r ffôn pan nad oes unman arall i droi. Mae pob llinell wedi’i chynllunio’n arbenigol ag anghenion iechyd meddwl a llesiant unigolion mewn golwg.

Gall y llinell budd-daliadau lles helpu â chwestiynau ariannol am fudd-daliadau a chymorth costau byw, gan gynnwys y rhai sy’n cael anhawster ag apeliadau ac ailystyried hawliadau.

Mae’r llinell gymorth ar gyfer pobl sy’n chwilio am le diogel a chyfrinachol i siarad yn agored am eu hiechyd meddwl a’u llesiant, ac a fyddai’n hoffi cymorth i ddod o hyd i’r camau iawn nesaf.

2.3 Cyflwyno llinellau cymorth newydd

Rhan orau fy ngwaith yw gallu darparu cymorth, boed yn gyfeirio rhywun at gangen leol o Mind neu wrando ar rywun sydd mewn gofid. Gallwn gynnig clust i wrando ac opsiynau ar gyfer cymorth a chefnogaeth.

Rwy’n cofio siarad â dyn yn ne Cymru a oedd wedi bod drwy bob gwasanaeth cymorth yn chwilio am help â’i iechyd meddwl. Fe ddaethon ni o hyd i gymorth drwy ei gangen leol o Mind a gwasanaeth cefnogi lleol. Roedd yr alwad yn gwneud i rywun deimlo’n ostyngedig iawn; gallu helpu rhywun a’u gweld nhw mor ddiolchgar.

Amanda, Cynghorydd Llinell Wybodaeth

Gwylio fideo

Mewn niferoedd:

Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae ymholiadau wedi dod yn fwy cymhleth. Y rhesymau mwyaf cyffredin dros alwadau o Gymru yw iselder, gwybodaeth am gefnogaeth a gwasanaethau, a gorbryder/pyliau o banig.

Mae’r galwadau’n ein helpu i ddeall lle mae cefnogaeth yn ddiffygiol yn y wlad er mwyn i ni allu helpu i wella gofal iechyd meddwl wrth ymateb.

*Noder mai’r unig ymholiadau sydd wedi’u cynnwys yw’r rhai lle mae’r person wedi rhoi ei leoliad, ac amcangyfrifir bod y nifer o gwmpas 10,000.

7-9%

o’r galwyr ar draws holl linellau cymorth Mind bob mis yn dod o Gymru.

2,044

o’r galwyr i linellau cymorth a gwasanaethau gwe-sgwrs Mind yn dweud mai eu lleoliad oedd Cymru*.

Gwyddom ei bod yn anodd cael gwasanaethau iechyd meddwl drwy gyfrwng y Gymraeg. Ond pan fyddwch yn byw â phroblem iechyd meddwl, mae cael yr wybodaeth iawn yn eich dewis iaith yn hollbwysig.

Yn 2023/24 fe wnaethom gynhyrchu 37 o ddarnau newydd o wybodaeth am iechyd meddwl drwy gyfrwng y Gymraeg ar ein gwefan, neu ddiweddariadau, gan ddod â’r cyfanswm i 49. Roedd y pynciau yn cynnwys trawma, profedigaeth, ymdopi ar ôl ymgais hunanladdiad, hunan-barch, straen a mwy.

Ymwelwyd â’r tudalennau hyn dros 35,000 o weithiau y llynedd, ac ym mis Chwefror cyrhaeddodd ymgyrch i hyrwyddo’r wybodaeth i siaradwyr Cymraeg dros 360,000 o bobl.

I gefnogi’r ymgyrch, bu Ffion mor garedig â rhannu’r effaith negyddol a gafodd cael mynediad at gefnogaeth yn Saesneg, yn hytrach nag yn ei hiaith gyntaf, arni hi.

Cefnogwyd yr ymgyrch gan ddylanwadwyr a sefydliadau, gan gynnwys Katie Owen, y Comisiynydd Plant, Dydd Miwsig Cymru a Pobol y Cwm.

Mae creu gwybodaeth am iechyd meddwl yn yr iaith Gymraeg yn rhan o’n Cynnig Cymraeg, sydd wedi’i gymeradwyo gan Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg ac sy’n adlewyrchu ein hymrwymiad parhaus i gefnogi siaradwyr Cymraeg â’u hiechyd meddwl. Yn 2023, cawsom ein rhoi ar y rhestr fer ‘Defnydd gorau o’r Gymraeg’ yng Ngwobrau Elusennau Cymru.

2.4 Lansio gwybodaeth iechyd meddwl newydd yn y Gymraeg

Gwyliwch ein gwirfoddolwr cyfryngau, Ffion ac Uwch Swyddog Cyfathrebu a Marchnata, Bethan, yn siarad am yr ymgyrch ar Prynhawn Da.

Gwylio fideo

Mae trafod problemau iechyd meddwl yn eich iaith gyntaf yn ddigon anodd, heb sôn am orfod cyfieithu meddyliau a theimladau am rywbeth dydych chi ddim yn ei ddeall yn iawn eich hun.

Ffion, Gwirfoddolwr Cyfryngau Mind Cymru